Günümüzde yüksek çekim gücüne sahip kentler ve yerleşim alanlarının hızlı nüfus artışı
ile birlikte ve konut, hizmet, ticari, eğitim, sanayi gibi çok sayıdaki sektörün ve ilgili
aktörlerin çok yönlü talepleri, zahmetsiz ekonomik çıkar (rant) elde etme eğilimleri, vb.
etkenler sağlıksız ve düzensiz kentleri ve kentleşmeyi ortaya çıkarmış ve çıkarmaktadır.
Bunun sonucu olarak, mekanikleşen, yatay ve dikey yönde gelişen blok yapılaşmalar,
yoğun araç trafiği, çevre kirliliği, görsel kirlilik, kalabalıklık, gürültü, doğal afetler, alt ve
üst yapı yetersizlikleri, açık ve yeşil alanların tahrip edilmesi veya azaltılması, su
kaynaklarının tahribatı veya aşırı kullanımı, vb. olumsuz faktörler sonucu kentin yaşam
kalitesi her geçen gün azalmaktadır.
Buna bağlı olarak, kentlerin peyzajı ve mekânları sürekli bozulmaktadır. Bunun
sonucunda büyük kentler yaşanabilir olmaktan çıkarak, çekiciliğini büyük ölçüde
yitirmektedir. Bu olgu, kent insanlarını çoğu zaman yaşamak zorunda kaldığı bu olumsuz
koşullardan uzaklaştırarak, doğa ile bütünleşme isteği ve doğaya daha yakın olma
taleplerini de ortaya çıkarmaktadır.
Kentleşme eğilimleri ve faaliyetleri sonucu örneğin yollar, binalar, kaldırımlar, teknolojik
araç ve gereçler, ısınma ve soğutma faaliyetleri, araç trafiği, yeşil alanların azalması gibi
faktörler kentte ısı adası etkisinin oluşmasına neden olmaktadır. Bu durum atmosfere
daha fazla CO2 salınımına yol açmaktadır.
Bütün bu istenmeyen olumsuzluklarla yaşamak zorunda kalan kentli insanlar, artık temel
ihtiyaçlarının karşılanmasıyla yetinmeyip, bu olumsuzluklardan uzaklaşmak, çeşitli
zihinsel ve düşünsel rahatsızlıklara neden olan gerginliklerini gidermek amacıyla kent içi
veya yakın çevresindeki doğal/ormanlık alanlara veya yeşil alanlara yönelmektedir. Bu
alanlar, sadece anlık insan-doğa ilişkisinin gerçekleştiği yerler olmayıp, aynı zamanda bu
ilişkinin sürekliliğini sağlayabilecek nitelik kazanmaktadır.
Buna bağlı olarak da kentlerde yaşanan eğlence-dinlence gereksinimlerine karşılık,
mevcut ve kullanılmaya elverişli açık ve yeşil alanlar ile yeşil doku elemanlarının nicelik
ve nitelik bakımından yetersiz kalması, özellikle ağaç ve ormanların kent ekolojisine ve
yaşam kalitesine sağladığı estetik ve işlevsel hizmet ve katkılara olan ihtiyacı gündeme
getirmektedir.
Bu amaçla gelişmiş ülkelerde küresel ısınma ve iklim değişikliği konusunda en önemli
eylem stratejilerinden birisi CO2’in orman ekosistemi bünyesinde (bitki, ölü örtü ve
toprakta) depolanmasıdır. Bu strateji genelde karbon depolama (carbon sequestration)
olarak tanımlanmaktadır. Kent merkezlerinde CO2 salınımını azaltmak ve karbon
depolama amacıyla kent ağaçları ve kent ormanları önemli bir konuma sahip
bulunmaktadır. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de her kente bir
kent ormanı tesis edilmesi veya kentsel alanda ağaç sayısının artırılması
hedeflenmektedir.
Kentin uzun ömürlü doğal elemanları olarak kabul edilen ağaçlar ve ormanlardan
beklenen çok yönlü hizmet ve katkıların sağlanabilmesi, bilimsel ve teknik ilkeler
kapsamında uygun bir yönetim planına sahip olması ve uygulanmasına bağlı olmaktadır.
Kent ormancılığı yönetim planında, kuruluşlar arası eşgüdüm, görev alacak uzmanların
belirlenmesi, parasal kaynak temini, insanların eğitimi, kentlerin yetişme ortamı
koşullarına (iklim, toprak, denizden yükseklik, vb.) uygun türlerin seçimi (hem biyolojik
1 3
hem de birbiriyle estetik uyum sağlayacak nitelikte olması), seçilen türlerin dikimi,
bakımı ve korunması, eylem programları yer almaktadır. Bu kapsamda kentsel ağaç ve
ormanlara yönelik bütüncül bir organizasyon ve stratejilerin oluşturulması ve bunun
sürekliliği önemlilik arz etmektedir.
Bu bağlamda kent ormancılığı, teknik ve bilimsel ölçekte disiplinlerarası ortak bir
çalışma ile kent yönetimi ve politikası oluşturma çabası olarak algılanmakta ve
yürütülmektedir. Yani kentin açık ve yeşil alan sistemleri içindeki ağaç, ağaç toplulukları
ve ormanların özel ve bütüncül bir yönetimi ve politika oluşturma yaklaşımı olarak
benimsenmektedir.
Burada önemi vurgulanan kent ormancılığından beklenen ve özlenen çok yönlü hizmet ve
katkıların sağlanması için, herşeyden önce, birey ve toplumun “Ağaç, Orman, Doğa,
Yeşillik ve Yaşam” gibi olguların farkında olma, algılama, anlama, sevme, değer verme
ve koruma bilincinin geliştirilmesi konuları öncelik olarak ele alınması gerekmektedir. Bu
konuda “Kent Ormancılığı” önemli bir rol üstleneceği düşünülmektedir.
Kent ormancılığının temel amacı, kentsel alanda ağaç ve ormanların tüm görsel ve
işlevsel hizmet ve katkılarından kent insanlarının ve kentsel alanın en üst düzeyde
yararlanmasını sağlamaktır.
Daha başka bir anlatımla, ağaç, ağaç toplulukları ve ormanlarının kent insanına, çevreinsan
ilişkileri bağlamında sosyolojik, psikolojik, ekolojik, görsel ve eğlence-dinlenceye
yönelik hizmet ve katkılar yapmasını sağlamak ve stratejiler geliştirmektir. Bu hizmet ve
katkılar, mekâna güzellik katma, psikolojik etkileme ve rahatlatma, gölgeleme, kent
iklimini iyileştirme, rüzgâr hızını azaltma, hava ve gürültü kirliliğini önleme, toprak-su
koruma ve yaban hayatını geliştirme, vb. şeklinde görülebilmektedir.
Bu görüşlerin ışığında, çok çeşitli konular içermesi ve konularının kapsamlı olması
dolayısıyla, akademik ortamda henüz bilimsel tanımı konusunda ortak bir görüşe
varılamamasına rağmen, kent ormancılığı ile ilgili güncel yaklaşımlar, konunun teknik
boyutları ve sosyo kültürel katkılarının bu eserde bir araya getirilmesi öngörülmektedir.
Eserde, ülkemiz koşullarında kent ormancılığı kavramının nasıl algılanacağı ve
uygulanacağı konusunda bazı özgün bilimsel yaklaşımlar ve açılımlar getirilmesi
hedeflenmektedir. Bu yönleri ile eser, sadece peyzaj mimarlığı, ormancılık disiplini ve
diğer ilgili disiplinlerin de yararlanabileceği yardımcı kaynak niteliğinde değil, aynı
zamanda ilgili kurum ve kuruluşlara, sivil toplum örgütlerine hatta kent insanına bir
kılavuz görevi üstleneceği düşünülmektedir.
Eser, ekleri ile birlikte “Kent Ormancılığının Tarihsel Gelişimi”, “Kent Ormancılığının
Kavramsal Süreci ve Bazı Temel Kavramlarla İlişkisi”, “Kent Ağaçları ve Kent
Ormanları”, “Kent Ormancılığı Yönetim Planlaması”, “Kentiçi ve Yakın Çevresinde
Fidan Dikim ve Bakım Çalışmaları”, “Kentsel Alanda Kullanılacak Bazı Türlerin
Özellikleri ve Kullanım Alanları” olmak üzere 6 bölümden oluşmaktadır.