Tarihsel Süreç İçerisinde Üretim Sistemlerindeki Değişimin Mimari Üretim Ortamında Kullanıcının Dönüşümüne Etkisi
The Effect of Change in Production Systems in the Historical Process on the Transformation of the User in the Architectural Production Environment
Keywords:
ENDÜSTRİ DEVRİMİ, KİTLESEL ÜRETİM, KİTLESEL BİREYSELLEŞTİRME, KULLANICI, MİMARİ ÜRETİMAbstract
Mimari üretimin öznesi olan kullanıcının yeri, tarihsel süreç içerisinde üretim sistemlerindeki değişim ile dönüşüm geçirmiştir. Endüstri Devrimi ile gelişen fordist üretim sisteminin kitlesel üretim ve standardizasyon kavramlarını ortaya çıkarmasıyla kullanıcı; yaşadığı mekânı üretmekten uzaklaştırılarak ötekileştirilmiş ve standart bir veri olarak ele alınmıştır. Fakat 1970’lerde fordist üretim sisteminin eleştirilmesiyle kullanıcının yeri sorgulanmış, kitleden ziyade bireyselliğin ön plana çıkmasıyla kullanıcının ve mimarın rolü değişmiştir. Mimari üretim ortamında yaşanan bu kırılma kitlesel bireyselleştirme kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada her dönemde farklı anlamlar taşıyan bir üretim bileşeni olarak kullanıcının mimari üretimde tarihsel süreç içerisinde yaşanan kırılmalar ile yerinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. Kullanıcı odaklı üretim sisteminin hâkim olduğu günümüzde kullanıcının yerini değerlendirmek amacıyla aktif olarak mimari üretimde bulunan mimarlar ile anket çalışması yürütülmüştür. Yapılan anket sonucunda mimari mekanların öznesi olan kullanıcının; mimari üretim sürecinin merkezinde yer alarak daha iyiyi talep eden ve değişen tüketici kimliği ile mimari üretimde etkin rol oynayan bireyselleşen kullanıcılara dönüştüğüne ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Endüstri Devrimi, Kitlesel Üretim, Kitlesel Bireyselleştirme, Kullanıcı, Mimari Üretim.
References
Akçadoğan, M. (2014). Cumhuriyet dönemi işçi yerleşkeleri ve lojman alanlarının kente olan etkileri: Zonguldak örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Aksoylu, S. (2002). İdeal toplum modelleri ve yeni kent fikri. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Atay, G.F. (2011). Mimari üretimde kullanıcının yeri. Doktora Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Aydınlı, H. İ. (2004). Sosyo ekonomik dönüşüm süreci ve sanayi ötesi yaklaşımlar. Kamu-iş Hukuku ve İktisat Dergisi, 7(4).
Aykanat, A. (2014). Yapı hasarları açısından doğru malzeme seçimini sağlayan kuramsal tasarım ve yapım modeli. Artium, 2(1). 29-42.
Aries, P. (1962). Centuries of Childhood: A Social History of Family Life, New York: Alfred A Knopf.
Baktır, S. (2006). Yapı malzemelerindeki teknolojik gelişmelerin mimari biçimlenmeye etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
Bardakçı, A. (2004). Kitlesel bireyselleştirme uygulama yöntemleri, Akdeniz İ.İ.F.B. Dergisi, (8)1-17.
Benevolo, L. (1981). Modern mimarlığın tarihi, Birinci Cilt, Sanayi Devrimi, Çev: Atilla Tokatlı, İstanbul: Çevre Yayınları.
Berksun, F. (1979). Mekân bileşenleri tasarımında malzeme seçimi için kullanıcı gereksinmelerini değerlendiren bir yöntem. Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Bingöl, Ö. (2001). Modernleşme ve konut mimarisi endüstri devriminden sonra barınma kültürünün değişimi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Bumin, K. (1990). Demokrasi arayışında kent. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Coşkun Müştekin, N. (2018). 2000-2017 yılları arasında konut bağlamında Türkiye’nin değişimi ve mimarlık programlarında üretilmiş konut konulu doktora tezleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Crary, J. (2004). Gözlemcinin teknikleri, ondokuzuncu yüzyılda görme ve modernite üzerine. Metis Yayınları, Çev: Elif Daldeniz, İstanbul.
Çakmak, A. (2021). Yapı malzemesinin tarihsel gelişimi ve mimarlığa etkileri. ATA Planlama ve Tasarım Dergisi, 5(1), 41-54.
Çetin, C. & Ceylan Baba, E. (2020). Mimarlıkta süreç ve deneyimin Yona Friedman’ın mobil mimarlık teorisi bağlamında irdelenmesi: Uzamsal kent örneği. Bab Journal of FSMVU Faculty of Architecture and Design, 1(2), 244-259.
Dal, N. E. (2017). Tüketim toplumu ve tüketim toplumuna yöneltilen eleştiriler üzerine bir tartışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19).
Dilmaç, O. (2015). Tasarım eğitimi tarihi ve William Morris. İdil Dergisi, (16).
Diri, A. C. ve Gülçelik, L. (2018). The relationship between materials and esthetics in architecture: 5. international architectural design conference. Dubrovnik.
Eisenman, P. (1976). Post Functionalism Hays, Michael 2000 (Editör), “Architecture Theory Since 1968. New York: MIT Press.
Ekin, N. (1997). Küresel bilgi çağında eğitim-verimlilik-istihdam. İTO Yayınları.
Akçadoğan, M. (2014). Cumhuriyet dönemi işçi yerleşkeleri ve lojman alanlarının kente olan etkileri: Zonguldak örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Eraydın, A. (1992). Post-fordizm ve değişen mekansal öncelikler. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları.
Fidan, A. (2003). Tarım, sanayi ve bilgi toplumunda üretim ve tüketim ilişkilerinin işletme ve yönetimleri üzerindeki etkileri. Mevzuat. 6(62).
Foucault, M. (1980). The Eye of Power, y.a.g.e.
Foucault, M. (2007). İktidarın Gözü. Ayrıntı Yayınları, Çev.: Işık Ergüden, Ferda Keskin, İstanbul.
Frampton, K. (1998). Industrialization And The Crises In Architecture, Hays, Michael (Editör), “Oppositions, Selected Readings From a Journal For Ideas and Criticism in Architecture 1973-1984”. New York: Princeton Architectural Press.
Friedman, Y. (2006). Pro domo. Barcelona: Actar.
Görgülü, T. & Koca, S. K. (2007). Türkiye’de barınma biçimlerinde yaşanan değişimler: Son dönemde yapılan tüketim odaklı konutlar. Mimarlık Dergisi, (337).
Hamitoğulları, B. (1986). Çağdaş iktisadi sistemler. Ankara: Savaş Yayınları.
İslamoğlu, A. H. & Altunışık R. (2013). Tüketici davranışları, 4.Baskı.
Karadağ, D. (2011). Dijital tasarım ve üretim araçları ile mimaride malzeme kullanımının dönüşüm. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Koca, D. (2015). 2000 sonrası konut üretim sürecindeki değişimler ve kentleşme sürecine etkisi. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi, 590-605.
Korkmaz, Y. (2019). Toplumsal değişim ve çelik yapı malzemesi etkileşiminin mimari tasarıma yansımaları. Yüksek Lisans Tezi. Konya Teknik Üniversitesi.
Kurtuluş, M. (2021). Endüstri devrimi sonrası mimari akımlarda malzeme ve teknoloji kullanımlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Lipietz, A. (1997). The post-fordist world: Labour relations, ınternational hierarchy and global ecology. Review of International Political Economy, 4(1), 1-41.
Lynch, K. (1997). Çevrenin imgesi. Cogito, Kent ve Kültürü, Y.K.Y., istanbul.
Menga, L. (2019). Le Corbusier’in modern mimarlık ilkelerinden “serbest plan” şeması ilkesinin uygulanmış örnekler üzerinden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi.
McCracken, G. (1998). Culture and Consumption: New Approaches To The Symbolic Character Of Consumer Goods And Activities. Bloomington And Indianapolis: Indiana University Press.
Nesbitt, K. (1996), Theorizing A New Agenda Forarchitecture: An Analog Of Architectural Theory. New York: Princetonarchitectural Pres.
Özdoğan, S. (2018). Modern mimarlık hareketi ve Hasan Fethi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Ritzer, G. & Stepnısky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. Himmet Hülür (Çev.). İstanbul: Deki Yayınları.
Sarıyar, A. (2008). Endüstrileşmiş konut üretiminde kitlesel bireyselleştirme. Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
Sarıyar, A. ve Pakdil, O. (2012). Endüstrileşmiş konut üretiminde kitlesel bireyselleştirme. Megaron, 7(3).
Şimşek, N. Y. (2019). Endüstri devrimi sonrası ortaya çıkan üsluplar ve Valensiya Modernizmosu'nun bu bağlamda incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi.
Talay, Ö. E. (2017). Çok katlı konutlarda kitlesel bireyselleştirme amaçlı sayısal bir tasarım sistemi önerisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi.
Tavşan, C., Özen, E. & Tavşan, F. (2021). Tarihsel süreç içerisinde gelişen malzemenin endüstri devrimi sonrası yapılara etkisi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(48), 1890-1906.
Topal, A. S. & Arpacıoğlu, Ü. (2020). Mimarlıkta akıllı malzeme. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 5(2), 241-254.
Uluoğlu, B. (2003). Kitlesel ve gündelik, tekil ve özele karşı. Arredamento Mimarlık, 100(59), 77-81.
Yertüm, U. (2017). Küreselleşmenin fordist- kitlesel üretim tarzına etkisi. Fırat Üniversitesi. İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(1). 67-88.
Yılmaz Uçak, E. & Akça, Ü. (2020). Üretim çağından tüketim çağına: üretim sistemlerinin dönüşümü ve tüketim alışkanlıklarına yansıması. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (51), 121-133.
Yırtıcı, H. (2002). Tüketimin mekânsal örgütlenmesinin ideolojisi, Arredamento Mimarlık Çağdaş Mimarlık Sorunları Dizisi:3 Mimarlık ve Tüketim, İstanbul: Boyut Kitapları.
Yüksel, E. (2008). Ekolojik kapsamda malzeme ve mobilya kullanımına etkileri. Sanatta Yeterlik Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Journal of Protected Areas Research
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
